ธรรมะวันศุกร์ที่ 2 กุมภาพันธ์ 2567
ผู้อยู่ใกล้นิพพาน
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม ๔ ประการ เป็นผู้ไม่อาจจะเสื่อมเสีย ชื่อว่าอยู่ใกล้นิพพานทีเดียว ธรรม ๔ ประการอะไรบ้าง คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้
๑) เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยศีล
๒) เป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย
๓) เป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะ
๔) เป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่
ภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุเป็นผู้สมบูรณ์ด้วยศีล เป็นอย่างไร ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ เป็นผู้มีศีล สำรวมด้วยปาติโมกขสังวร เป็นผู้ถึงพร้อมด้วยมารยาทและโคจร มีปกติเห็นภัยในโทษทั้งหลายแม้มีประมาณน้อย สมาทานศึกษาในสิกขาบททั้งหลาย ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้สมบูรณ์ด้วยศีล เป็นอย่างนี้แล.
ภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุเป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย เป็นอย่างไร ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ เห็นรูปด้วยตาแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต (รวบถือทั้งหมด) ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ (แยกถือเป็นส่วนๆ) เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือตา ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือตา ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือตา ภิกษุในกรณีนี้ ฟังเสียงด้วยหูแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือหู ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือหู ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือหู ภิกษุในกรณีนี้ ดมกลิ่นด้วยจมูกแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือจมูก ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือจมูก ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือจมูก ภิกษุในกรณีนี้ ลิ้มรสด้วยลิ้นแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือลิ้น ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือลิ้น ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือลิ้น ภิกษุในกรณีนี้ ถูกต้องโผฏฐัพพะด้วยกายแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือกาย ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือกาย ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือกาย ภิกษุในกรณีนี้ รู้แจ้งธรรมด้วยใจแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือใจ ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือใจ ถึงความสำรวมอินทรีย์คือใจ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย เป็นอย่างนี้แล.
ภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุเป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะ เป็นอย่างไร ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ พิจารณาโดยแยบคายแล้วจึงบริโภคอาหาร มิใช่เพื่อจะเล่น มิใช่เพื่อจะมัวเมา มิใช่เพื่อประเทืองผิว มิใช่เพื่อจะตกแต่ง แต่บริโภคเพียงเพื่อให้ร่างกายนี้ดำรงอยู่ได้ เพื่อยังอัตภาพให้เป็นไป เพื่อกำจัดความลำบาก เพื่ออนุเคราะห์พรหมจรรย์ ด้วยหวังว่า จักกำจัดเวทนาเก่า และจักไม่ทำเวทนาใหม่ให้บังเกิดขึ้น ความที่อายุดำเนินไปได้ ความที่ร่างกายไม่มีโทษเพราะอาหาร และความอยู่ผาสุกสำราญจักมีแก่เรา ด้วยอาการอย่างนี้ ดังนี้ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะ เป็นอย่างนี้แล.
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่ เป็นอย่างไร ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ ตลอดทั้งวัน ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์จากธรรมเครื่องกั้นจิต ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่ง ตลอดปฐมยาม (ยามต้น) แห่งราตรี ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์จากธรรมเครื่องกั้นจิต ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่ง ตลอดมัชฌิมยาม (ยามกลาง) แห่งราตรี ย่อมสำเร็จสีหไสยา (นอนอย่างราชสีห์) โดยตะแคงช้างขวา ซ้อนเท้าเหลื่อมเท้า มีสติสัมปชัญญะ หมายใจว่าจะลุกขึ้น ตลอดปัจฉิมยาม (ยามปลาย) แห่งราตรี ลุกขึ้นแล้ว ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์จากธรรมเครื่องกั้นจิต ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่ง ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่ เป็นอย่างนี้แล.
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม ๔ ประการเหล่านี้แล เป็นผู้ไม่อาจจะเสื่อมเสีย ชื่อว่าย่อมอยู่ใกล้นิพพานทีเดียว.
ภิกษุผู้ดำรงอยู่ในศีล สำรวมในอินทรีย์ทั้งหลาย
รู้ประมาณในโภชนะ และย่อมประกอบเนืองๆ
ซึ่งความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่.
ภิกษุผู้มีปกติทำความเพียรอยู่อย่างนี้
ไม่เกียจคร้านตลอดทั้งกลางวันและกลางคืน
บำเพ็ญกุศลธรรมเพื่อถึงความเกษมจากโยคะ.
ภิกษุผู้ยินดีในความไม่ประมาท
หรือมีปกติเห็นภัยในความประมาท
เป็นผู้ไม่อาจถึงความเสื่อม
ชื่อว่าอยู่ใกล้นิพพานทีเดียว.
-บาลี จตุกฺก. อํ. 21/50/37.
https://84000.org/tipitaka/pali/?21//50,
https://etipitaka.com/read/pali/21/50
ผู้ปฏิบัติไม่ผิด
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม ๓ ประการ ชื่อว่าเป็นผู้ปฏิบัติไม่ผิด และชื่อว่าเป็นผู้ปรารภเหตุเพื่อความสิ้นไปแห่งอาสวะทั้งหลาย ธรรม ๓ ประการอะไรบ้าง คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้
๑) เป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย
๒) เป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะ
๓) เป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่
ภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุเป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ เห็นรูปด้วยตาแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต (รวบถือทั้งหมด) ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ (แยกถือเป็นส่วนๆ) เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือตา ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือตา ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือตา ภิกษุในกรณีนี้ ฟังเสียงด้วยหูแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือหู ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือหู ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือหู ภิกษุในกรณีนี้ ดมกลิ่นด้วยจมูกแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือจมูก ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือจมูก ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือจมูก ภิกษุในกรณีนี้ ลิ้มรสด้วยลิ้นแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือลิ้น ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือลิ้น ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือลิ้น ภิกษุในกรณีนี้ ถูกต้องโผฏฐัพพะด้วยกายแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือกาย ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือกาย ถึงความสำรวมในอินทรีย์คือกาย ภิกษุในกรณีนี้ รู้แจ้งธรรมด้วยใจแล้ว ไม่ถือเอาโดยนิมิต ไม่ถือเอาโดยอนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมอินทรีย์คือใจ ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันเป็นบาป คือ อภิชฌาและโทมนัสครอบงำได้ เธอรักษาอินทรีย์คือใจ ถึงความสำรวมอินทรีย์คือใจ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย เป็นอย่างนี้แล.
ภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุเป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะ เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ พิจารณาโดยแยบคายแล้วจึงบริโภคอาหาร มิใช่เพื่อจะเล่น มิใช่เพื่อจะมัวเมา มิใช่เพื่อประเทืองผิว มิใช่เพื่อจะตกแต่ง แต่บริโภคเพียงเพื่อให้ร่างกายนี้ดำรงอยู่ได้ เพื่อยังอัตภาพให้เป็นไป เพื่อกำจัดความลำบาก เพื่ออนุเคราะห์พรหมจรรย์ ด้วยหวังว่า จักกำจัดเวทนาเก่า และจักไม่ทำเวทนาใหม่ให้บังเกิดขึ้น ความที่อายุดำเนินไปได้ ความที่ร่างกายไม่มีโทษเพราะอาหาร และความอยู่ผาสุกสำราญจักมีแก่เรา ด้วยอาการอย่างนี้ ดังนี้ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้รู้ประมาณในโภชนะ เป็นอย่างนี้แล.
ภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุเป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่ เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ ตลอดทั้งวัน ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์จากธรรมเครื่องกั้นจิต ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่ง ตลอดปฐมยาม (ยามต้น) แห่งราตรี ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์จากธรรมเครื่องกั้นจิต ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่ง ตลอดมัชฌิมยาม (ยามกลาง) แห่งราตรี ย่อมสำเร็จสีหไสยา (นอนอย่างราชสีห์) โดยตะแคงข้างขวา ซ้อนเท้าเหลื่อมเท้า มีสติสัมปชัญญะ หมายใจว่าจะลุกขึ้น ตลอดปัจฉิมยาม (ยามปลาย) แห่งราตรี ลุกขึ้นแล้ว ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์จากธรรมเครื่องกั้นจิต ด้วยการเดินจงกรม ด้วยการนั่ง ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้ประกอบเนืองๆ ซึ่งความเพียรเป็นเครื่องตื่นอยู่ เป็นอย่างนี้แล.
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม ๓ ประการเหล่านี้แล ชื่อว่าเป็นผู้ปฏิบัติไม่ผิด และชื่อว่าเป็นผู้ปรารภเหตุเพื่อความสิ้นไปแห่งอาสวะทั้งหลาย.
-บาลี ติก. อํ. 21/142/455.
https://84000.org/tipitaka/pali/?21//142,
https://etipitaka.com/read/pali/21/142
กิจเบื้องต้นของชาวนา กิจเบื้องต้นของภิกษุ
ภิกษุทั้งหลาย กิจที่ควรทำเบื้องต้นของคหบดีชาวนา ๓ อย่างเหล่านี้ ๓ อย่างอะไรบ้าง คือ ภิกษุทั้งหลาย คหบดีชาวนาในกรณีนี้ ในเบื้องต้น
๑) ต้องไถคราดนาให้ดีเสียก่อน
๒) ต้องปลูกพืชลงไปตามกาลที่ควร
๓) ต้องปล่อยน้ำเข้าบ้าง ระบายน้ำออกเสียบ้างตามกาลที่ควร
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล กิจที่ควรทำเบื้องต้นของคหบดีชาวนา.
ภิกษุทั้งหลาย ฉันใดก็ฉันนั้นเหมือนกัน กิจที่ควรทำเบื้องต้นของภิกษุ ๓ อย่างเหล่านี้ ๓ อย่างอะไรบ้าง คือ
๑) การสมาทานอธิสีลสิกขา
๒) การสมาทานอธิจิตตสิกขา
๓) การสมาทานอธิปัญญาสิกขา
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล กิจที่ควรทำเบื้องต้นของภิกษุ ๓ อย่าง.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุนั้นแล เธอทั้งหลายพึงศึกษาอย่างนี้ว่า เราจักมีความพอใจอย่างแรงกล้าในการสมาทานอธิสีลสิกขา เราจักมีความพอใจอย่างแรงกล้าในการสมาทานอธิจิตตสิกขา เราจักมีความพอใจอย่างแรงกล้าในการสมาทานอธิปัญญาสิกขา ภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงศึกษาอย่างนี้แล.
-บาลี ติก. อํ. 20/295/523.
https://84000.org/tipitaka/pali/?20//295, https://etipitaka.com/read/pali/20/295
กิจเร่งด่วนของชาวนา กับกิจเร่งด่วนของภิกษุ
ภิกษุทั้งหลาย กิจที่ควรเร่งด่วนทำของคหบดีชาวนา ๓ อย่างเหล่านี้ ๓ อย่างอะไรบ้าง คือ ภิกษุทั้งหลาย คหบดีชาวนาในกรณีนี้
๑) ต้องรีบเร่งไถนาให้ดี คราดนาให้เรียบร้อย
๒) ต้องรีบเร่งปลูกพืชลงไป
๓) ต้องรีบเร่งปล่อยน้ำเข้าบ้าง ระบายน้ำออกเสียบ้าง
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล กิจที่ควรเร่งด่วนทำของคหบดีชาวนา ๓ อย่าง
ภิกษุทั้งหลาย คหบดีชาวนานั้น ไม่มีฤทธิ์หรืออานุภาพที่จะบันดาลว่า ข้าวของเราจงงอกในวันนี้ จงตั้งท้องในวันพรุ่งนี้ จงสุกในวันมะรืนนี้ได้เลย ภิกษุทั้งหลาย โดยที่แท้ ย่อมมีเวลาที่ข้าวของคหบดีชาวนานั้น แปรเปลี่ยนสภาพไปตามฤดูกาล ย่อมจะงอกบ้าง ตั้งท้องบ้าง สุกบ้าง.
ภิกษุทั้งหลาย ฉันใดก็ฉันนั้นเหมือนกัน กิจที่ควรเร่งด่วนทำของภิกษุ ๓ อย่างเหล่านี้ ๓ อย่างอะไรบ้าง คือ
๑) การสมาทานอธิสีลสิกขา (การศึิกษาในศีลอันยิ่ง)
๒) การสมาทานอธิจิตตสิกขา (การศึิกษาในจิตอันยิ่ง)
๓) การสมาทานอธิปัญญาสิกขา (การศึิกษาในปัญญาอันยิ่ง)
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล กิจที่ควรเร่งด่วนทำของภิกษุ ๓ อย่าง.
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุนั้น ไม่มีฤทธิ์หรืออานุภาพที่จะบันดาลว่า จิตของเราจงหลุดพ้นจากอาสวะทั้งหลายเพราะไม่มีอุปาทานในวันนี้ หรือในวันพรุ่งนี้ หรือในวันมะรืนนี้ได้เลย ภิกษุทั้งหลาย โดยที่แท้ ย่อมมีเวลาที่เหมาะสม เมื่อภิกษุนั้นศึกษาอธิสีลอยู่ก็ดี ศึกษาอธิจิตอยู่ก็ดี ศึกษาอธิปัญญาอยู่ก็ดี จิตก็จะหลุดพ้นจากอาสวะทั้งหลายเพราะไม่มีอุปาทานได้เอง.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุนั้นในเรื่องนี้ เธอทั้งหลายพึงศึกษาอย่างนี้ว่า เราจักมีฉันทะอย่างแรงกล้าในการสมาทานอธิสีลสิกขา เราจักมีฉันทะอย่างแรงกล้าในการสมาทานอธิจิตตสิกขา เราจักมีฉันทะอย่างแรงกล้าในการสมาทานอธิปัญญาสิกขา ภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงศึกษาอย่างนี้แล.
-บาลี ติก. อํ. 20/309/532.
https://84000.org/tipitaka/pali/?20//309, https://etipitaka.com/read/pali/20/309
รักษาพรหมจรรย์ไว้ด้วยน้ำตา
ภิกษุทั้งหลาย บรรพชิตรูปใด จะเป็นภิกษุหรือภิกษุณีก็ตาม แม้จะทุกข์กายทุกข์ใจ ถึงน้ำตานองหน้า ร้องไห้อยู่ ก็ยังสู้ประพฤติพรหมจรรย์ให้บริสุทธิ์บริบูรณ์อยู่ได้ก็มี ข้อที่น่าสรรเสริญเธอให้เหมาะสมแก่ธรรมที่เธอมีในบัดนี้ มีอยู่ ๕ อย่าง ๕ อย่างอะไรบ้าง คือ
๑) ธรรมที่ชื่อว่า ศรัทธา ในกุศลธรรมทั้งหลาย ก็ได้มีแล้วแก่เธอ.
๒) ธรรมที่ชื่อว่า หิริ ในกุศลธรรมทั้งหลาย ก็ได้มีแล้วแก่เธอ.
๓) ธรรมที่ชื่อว่า โอตตัปปะ ในกุศลธรรมทั้งหลาย ก็ได้มีแล้วแก่เธอ.
๔) ธรรมที่ชื่อว่า วิริยะ ในกุศลธรรมทั้งหลาย ก็ได้มีแล้วแก่เธอ.
๕) ธรรมที่ชื่อว่า ปัญญา ในกุศลธรรมทั้งหลาย ก็ได้มีแล้วแก่เธอ.
ภิกษุทั้งหลาย บรรพชิตรูปใด จะเป็นภิกษุหรือภิกษุณีก็ตาม แม้จะทุกข์กายทุกข์ใจ ถึงน้ำตานองหน้า ร้องไห้อยู่ ก็ยังสู้ประพฤติพรหมจรรย์ให้บริสุทธิ์บริบูรณ์อยู่ได้ก็มี ข้อที่น่าสรรเสริญเธอให้เหมาะสมแก่ธรรมที่เธอมีในบัดนี้ ๕ อย่างเหล่านี้แล.
-บาลี ปญฺจก. อํ.22/4/5.
https://84000.org/tipitaka/pali/?22//4,
https://etipitaka.com/read/pali/22/4
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, a mendicant who has four qualities can’t decline, and has drawn near to extinguishment. What four? A mendicant is accomplished in ethics, guards the sense doors, eats in moderation, and is dedicated to wakefulness.
And how is a mendicant accomplished in ethics? It’s when a mendicant is ethical, restrained in the monastic code, conducting themselves well and seeking alms in suitable places. Seeing danger in the slightest fault, they keep the rules they’ve undertaken. That’s how a mendicant is accomplished in ethics.
And how does a mendicant guard the sense doors? When a mendicant sees a sight with their eyes, they don’t get caught up in the features and details. If the faculty of sight were left unrestrained, bad unskillful qualities of desire and aversion would become overwhelming. For this reason, they practice restraint, protecting the faculty of sight, and achieving restraint over it. Hearing a sound with their ears … Smelling an odor with their nose … Tasting a flavor with their tongue … Feeling a touch with their body … Knowing a thought with their mind, they don’t get caught up in the features and details. If the faculty of mind were left unrestrained, bad unskillful qualities of desire and aversion would become overwhelming. For this reason, they practice restraint, protecting the faculty of mind, and achieving restraint over it. That’s how a mendicant guards the sense doors.
And how does a mendicant eat in moderation? It’s when a mendicant reflects properly on the food that they eat: ‘Not for fun, indulgence, adornment, or decoration, but only to sustain this body, to avoid harm, and to support spiritual practice. In this way, I shall put an end to old discomfort and not give rise to new discomfort, and I will live blamelessly and at ease.’ That’s how a mendicant eats in moderation.
And how is a mendicant dedicated to wakefulness? It’s when a mendicant practices walking and sitting meditation by day, purifying their mind from obstacles. In the evening, they continue to practice walking and sitting meditation. In the middle of the night, they lie down in the lion’s posture—on the right side, placing one foot on top of the other—mindful and aware, and focused on the time of getting up. In the last part of the night, they get up and continue to practice walking and sitting meditation, purifying their mind from obstacles. This is how a mendicant is dedicated to wakefulness. A mendicant who has these four qualities can’t decline, and has drawn near to extinguishment.
Established in ethics,
restrained in the sense faculties,
eating in moderation,
and dedicated to wakefulness;
a mendicant lives like this, with keen energy,
tireless all night and day,
developing skillful qualities,
for the sake of finding sanctuary.
A mendicant who loves to be diligent,
seeing fear in negligence,
can’t decline,
and has drawn near to extinguishment.”
https://suttacentral.net/an4.37/en/sujato
English translation by Bhikkhu Bodhi
“Bhikkhus, a bhikkhu who possesses four qualities is incapable of decline and is in the vicinity of nibbāna. What four? Here, a bhikkhu is accomplished in virtuous behavior, guards the doors of the sense faculties, observes moderation in eating, and is intent on wakefulness.
(1) “And how is a bhikkhu accomplished in virtuous behavior? Here, a bhikkhu is virtuous; he dwells restrained by the Pātimokkha, possessed of good conduct and resort, seeing danger in minute faults. Having undertaken the training rules, he trains in them. It is in this way that a bhikkhu is accomplished in virtuous behavior.
(2) “And how does a bhikkhu guard the doors of the sense faculties? Here, having seen a form with the eye, a bhikkhu does not grasp its marks and features. Since, if he left the eye faculty unrestrained, bad unwholesome states of longing and dejection might invade him, he practices restraint over it; he guards the eye faculty, he undertakes the restraint of the eye faculty. Having heard a sound with the ear … Having smelled an odor with the nose … Having tasted a taste with the tongue … Having felt a tactile object with the body … Having cognized a mental phenomenon with the mind, a bhikkhu does not grasp its marks and features. Since, if he left the mind faculty unrestrained, bad unwholesome states of longing and dejection might invade him, he practices restraint over it; he guards the mind faculty, he undertakes the restraint of the mind faculty. It is in this way that a bhikkhu guards the doors of the sense faculties.
(3) “And how does a bhikkhu observe moderation in eating? Here, reflecting carefully, a bhikkhu consumes food neither for amusement nor for intoxication nor for the sake of physical beauty and attractiveness, but only for the support and maintenance of this body, for avoiding harm, and for assisting the spiritual life, considering: ‘Thus I shall terminate the old feeling and not arouse a new feeling, and I shall be healthy and blameless and dwell at ease.’ It is in this way that a bhikkhu observes moderation in eating.
(4) “And how is a bhikkhu intent on wakefulness? Here, during the day, while walking back and forth and sitting, a bhikkhu purifies his mind of obstructive qualities. In the first watch of the night, while walking back and forth and sitting, he purifies his mind of obstructive qualities. In the middle watch of the night he lies down on the right side in the lion’s posture, with one foot overlapping the other, mindful and clearly comprehending, after noting in his mind the idea of rising. After rising, in the last watch of the night, while walking back and forth and sitting, he purifies his mind of obstructive qualities. It is in this way that a bhikkhu is intent on wakefulness.
“A bhikkhu who possesses these four qualities is incapable of decline and is in the vicinity of nibbāna.”
Established in virtuous behavior,
restrained in the sense faculties,
moderate in eating,
intent on wakefulness:
a bhikkhu dwells thus ardently,
unwearying by day and night,
developing wholesome qualities
to attain security from bondage.
A bhikkhu who delights in heedfulness,
seeing the danger in heedlessness,
is incapable of decline:
he is close to nibbāna.
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, when a mendicant has three things their practice is guaranteed, and they have laid the groundwork for ending the defilements. What three? It’s when a mendicant guards the sense doors, eats in moderation, and is dedicated to wakefulness.
And how does a mendicant guard the sense doors? When a mendicant sees a sight with their eyes, they don’t get caught up in the features and details. If the faculty of sight were left unrestrained, bad unskillful qualities of desire and aversion would become overwhelming. For this reason, they practice restraint, protecting the faculty of sight, and achieving its restraint. When they hear a sound with their ears … When they smell an odor with their nose … When they taste a flavor with their tongue … When they feel a touch with their body … When they know a thought with their mind, they don’t get caught up in the features and details. If the faculty of mind were left unrestrained, bad unskillful qualities of desire and aversion would become overwhelming. For this reason, they practice restraint, protecting the faculty of mind, and achieving its restraint. That’s how a mendicant guards the sense doors.
And how does a mendicant eat in moderation? It’s when a mendicant reflects properly on the food that they eat: ‘Not for fun, indulgence, adornment, or decoration, but only to sustain this body, to avoid harm, and to support spiritual practice. In this way, I shall put an end to old discomfort and not give rise to new discomfort, and I will live blamelessly and at ease.’ That’s how a mendicant eats in moderation.
And how is a mendicant dedicated to wakefulness? It’s when a mendicant practices walking and sitting meditation by day, purifying their mind from obstacles. In the evening, they continue to practice walking and sitting meditation. In the middle of the night, they lie down in the lion’s posture—on the right side, placing one foot on top of the other—mindful and aware, and focused on the time of getting up. In the last part of the night, they get up and continue to practice walking and sitting meditation, purifying their mind from obstacles. This is how a mendicant is dedicated to wakefulness.
When a mendicant has these three things their practice is guaranteed, and they have laid the groundwork for ending the defilements.”
https://suttacentral.net/an3.16/en/sujato
English translation by Bhikkhu Bodhi
“Bhikkhus, possessing three qualities, a bhikkhu is practicing the unmistaken way and has laid the groundwork for the destruction of the taints. What three? Here, a bhikkhu guards the doors of the sense faculties, observes moderation in eating, and is intent on wakefulness.
(1) “And how, bhikkhus, does a bhikkhu guard the doors of the sense faculties? Here, having seen a form with the eye, a bhikkhu does not grasp its marks and features. Since, if he left the eye faculty unrestrained, bad unwholesome states of longing and dejection might invade him, he practices restraint over it; he guards the eye faculty, he undertakes the restraint of the eye faculty. Having heard a sound with the ear … Having smelled an odor with the nose … Having tasted a taste with the tongue … Having felt a tactile object with the body … Having cognized a mental phenomenon with the mind, a bhikkhu does not grasp its marks and features. Since, if he left the mind faculty unrestrained, bad unwholesome states of longing and dejection might invade him, he practices restraint over it; he guards the mind faculty, he undertakes the restraint of the mind faculty. It is in this way that a bhikkhu guards the doors of the sense faculties.
(2) “And how does a bhikkhu observe moderation in eating? Here, reflecting carefully, a bhikkhu consumes food neither for amusement nor for intoxication nor for the sake of physical beauty and attractiveness, but only for the support and maintenance of this body, for avoiding harm, and for assisting the spiritual life, considering: ‘Thus I shall terminate the old feeling and not arouse a new feeling, and I shall be healthy and blameless and dwell at ease.’ It is in this way that a bhikkhu observes moderation in eating.
(3) “And how is a bhikkhu intent on wakefulness? Here, during the day, while walking back and forth and sitting, a bhikkhu purifies his mind of obstructive qualities. In the first watch of the night, while walking back and forth and sitting, he purifies his mind of obstructive qualities. In the middle watch of the night he lies down on the right side in the lion’s posture, with one foot overlapping the other, mindful and clearly comprehending, after noting in his mind the idea of rising. After rising, in the last watch of the night, while walking back and forth and sitting, he purifies his mind of obstructive qualities. It is in this way that a bhikkhu is intent on wakefulness.
“A bhikkhu who possesses these three qualities is practicing the unmistaken way and has laid the groundwork for the destruction of the taints.”
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, a farmer has three primary duties. What three? A farmer first of all makes sure the field is well ploughed and tilled. Next they plant seeds in season. When the time is right, they irrigate the field and then drain it. These are the three primary duties of a farmer.
In the same way, a mendicant has three primary duties. What three? Undertaking the training in the higher ethics, the higher mind, and the higher wisdom. These are the three primary duties of a mendicant.
So you should train like this: ‘We will have keen enthusiasm for undertaking the training in the higher ethics, the higher mind, and the higher wisdom.’ That’s how you should train.”
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, a farmer has three urgent duties. What three? A farmer swiftly makes sure the field is well ploughed and tilled. Next they swiftly plant seeds in season. When the time is right, they swiftly irrigate or drain the field. These are the three urgent duties of a farmer. That farmer has no special power or ability to say: ‘Let the crops germinate today! Let them flower tomorrow! Let them ripen the day after!’ But there comes a time when that farmer’s crops germinate, flower, and ripen as the seasons change.
In the same way, a mendicant has three urgent duties. What three? Undertaking the training in the higher ethics, the higher mind, and the higher wisdom. These are the three urgent duties of a mendicant. That mendicant has no special power or ability to say: ‘Let my mind be freed from defilements by not grasping today! Or tomorrow! Or the day after!’ But there comes a time—as that mendicant trains in the higher ethics, the higher mind, and the higher wisdom—that their mind is freed from defilements by not grasping.
So you should train like this: ‘We will have keen enthusiasm for undertaking the training in the higher ethics, the higher mind, and the higher wisdom.’ That’s how you should train.”
English translation by Ṭhānissaro Bhikkhu
“There are these three urgent duties of a farming householder. Which three?
“There is the case where a farming householder quickly gets his field well-plowed & well-harrowed. Having quickly gotten his field well-plowed & well-harrowed, he quickly plants the seed. Having quickly planted the seed, he quickly lets in the water & then lets it out.
“These are the three urgent duties of a farming householder. Now, that farming householder does not have the power or might (to say:) ‘May my crops spring up today, may the grains appear tomorrow, and may they ripen the next day.’ But when the time has come, the farming householder’s crops spring up, the grains appear, and they ripen.
“In the same way, there are these three urgent duties of a monk. Which three? The undertaking of the training in heightened virtue, the undertaking of the training in heightened mind, the undertaking of the training in heightened discernment. These are the three urgent duties of a monk. Now, that monk does not have the power or might (to say:) ‘May my mind be released from effluents through lack of clinging/sustenance today or tomorrow or the next day.’ But when the time has come, his mind is released from effluents through lack of clinging/sustenance.
“Thus, monks, you should train yourselves: ‘Strong will be our desire for the undertaking of the training in heightened virtue. Strong will be our desire for the undertaking of the training in heightened mind. Strong will be our desire for the undertaking of the training in heightened discernment.’ That’s how you should train yourselves.”
English translation by Bhikkhu Sujato
Any monk or nun who lives the full and pure spiritual life in pain and sadness, weeping, with tearful face, deserves praise on five legitimate grounds in the present life. What five? ‘You had faith, conscience, prudence, energy, and wisdom regarding skillful qualities.’ Any monk or nun who lives the full and pure spiritual life in pain and sadness, weeping, with tearful face, deserves praise on these five legitimate grounds in the present life.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
“Bhikkhus, any bhikkhu or bhikkhunī who lives the complete and pure spiritual life, even with pain and dejection, weeping with a tearful face, gains five reasonable grounds for praise in this very life. What five?
(1) ‘You have had faith in cultivating wholesome qualities.
(2) You have had a sense of moral shame in cultivating wholesome qualities.
(3) You have had moral dread in cultivating wholesome qualities.
(4) You have had energy in cultivating wholesome qualities.
(5) You have had wisdom in cultivating wholesome qualities.’
Any bhikkhu or bhikkhunī who lives the complete and pure spiritual life, even with pain and dejection, weeping with a tearful face, gains these five reasonable grounds for praise in this very life.”
