ความสุขของคฤหัสถ์
ครั้งนั้น อนาถบิณฑิกคหบดีได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ถวายอภิวาทพระผู้มีพระภาคแล้วนั่งในที่สมควร ครั้นแล้วพระผู้มีพระภาคได้ตรัสว่า
คหบดี สุข ๔ ประการเหล่านี้ อันคฤหัสถ์ผู้บริโภคกามพึงได้รับตามกาลตามสมัย สุข ๔ ประการอะไรบ้าง คือ
๑) สุขเกิดจากความมีทรัพย์
๒) สุขเกิดจากการใช้จ่ายทรัพย์
๓) สุขเกิดจากความไม่เป็นหนี้
๔) สุขเกิดจากการความประพฤติที่ไม่มีโทษ
คหบดี ก็สุขเกิดจากความมีทรัพย์ เป็นอย่างไร คหบดี กุลบุตรในกรณีนี้ มีโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม เขาย่อมได้รับความสุขโสมนัสว่า เรามีโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม คหบดี นี้เรียกว่า สุขเกิดจากความมีทรัพย์.
คหบดี ก็สุขเกิดจากการใช้จ่ายทรัพย์ เป็นอย่างไร คหบดี กุลบุตรในกรณีนี้ ย่อมใช้สอยโภคทรัพย์ และย่อมกระทำบุญทั้งหลาย ด้วยโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม เขาย่อมได้รับความสุขโสมนัสว่า เราได้ใช้สอยโภคทรัพย์ และได้กระทำบุญทั้งหลาย ด้วยโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม คหบดี นี้เรียกว่า สุขเกิดจากการใช้จ่ายทรัพย์.
คหบดี ก็สุขเกิดจากความไม่เป็นหนี้ เป็นอย่างไร คหบดี กุลบุตรในกรณีนี้ ย่อมไม่เป็นหนี้ใดๆ กับใครๆ ไม่ว่าจะน้อย หรือมากก็ตาม เขาย่อมได้รับความสุขโสมนัสว่า เราไม่เป็นหนี้ใดๆ กับใครๆ ไม่ว่าจะน้อย หรือมากก็ตาม คหบดี นี้เรียกว่า สุขเกิดจากความไม่เป็นหนี้.
คหบดี ก็สุขเกิดจากความประพฤติที่ไม่มีโทษ เป็นอย่างไร คหบดี อริยสาวกในกรณีนี้ เป็นผู้ประกอบด้วยกายกรรมที่ไม่มีโทษ ประกอบด้วยวจีกรรมที่ไม่มีโทษ ประกอบด้วยมโนกรรมที่ไม่มีโทษ เขาย่อมได้รับความสุขโสมนัสว่า เราประกอบด้วยกายกรรมที่ไม่มีโทษ ประกอบด้วยวจีกรรมที่ไม่มีโทษ ประกอบด้วยมโนกรรมที่ไม่มีโทษ คหบดี นี้เรียกว่า สุขเกิดจากความประพฤติที่ไม่มีโทษ.
คหบดี เหล่านี้แล สุข ๔ ประการ อันคฤหัสถ์ผู้บริโภคกามพึงได้รับตามกาลตามสมัย.
นรชนผู้มีความตายเป็นธรรมดา รู้ความไม่เป็นหนี้ว่าเป็นสุขแล้ว
ระลึกถึงสุขอันเกิดจากความมีทรัพย์ (และ) ใช้สอยโภคะอย่างเป็นสุขอยู่
ย่อมเห็นแจ้งด้วยปัญญา ผู้มีปัญญาดี
เมื่อเห็นแจ้ง ย่อมรู้ทั้ง ๒ ส่วนว่า
สุขทั้ง ๓ อย่างนี้ ไม่ถึงเสี้ยวที่ ๑๖
ของสุขที่เกิดจากความประพฤติที่ไม่มีโทษ.
-บาลี จตุกฺก. อํ. 21/90/62.
https://84000.org/tipitaka/pali/?21//90
https://etipitaka.com/read/pali/21/90
English translation by Bhikkhu Sujato
Then the householder Anāthapiṇḍika went up to the Buddha, bowed, and sat down to one side. The Buddha said to him:
“Householder, these four kinds of happiness can be earned by a layperson who enjoys sensual pleasures, depending on time and occasion. What four? The happiness of ownership, using wealth, debtlessness, and blamelessness.
And what is the happiness of ownership? It’s when a gentleman owns legitimate wealth that he has earned by his own efforts and initiative, built up with his own hands, gathered by the sweat of the brow. When he reflects on this, he’s filled with pleasure and happiness. This is called ‘the happiness of ownership’.
And what is the happiness of using wealth? It’s when a gentleman uses his legitimate wealth, and makes merit with it. When he reflects on this, he’s filled with pleasure and happiness. This is called ‘the happiness of using wealth’.
And what is the happiness of debtlessness? It’s when a gentleman owes no debt, large or small, to anyone. When he reflects on this, he’s filled with pleasure and happiness. This is called ‘the happiness of debtlessness’.
And what is the happiness of blamelessness? It’s when a noble disciple has blameless conduct by way of body, speech, and mind. When he reflects on this, he’s filled with pleasure and happiness. This is called ‘the happiness of blamelessness’.
These four kinds of happiness can be earned by a layperson who enjoys sensual pleasures, depending on time and occasion.
Knowing the happiness of debtlessness,
and the extra happiness of possession,
a mortal enjoying the happiness of using wealth,
then sees clearly with wisdom.
Seeing clearly, a clever person knows
both kinds of happiness:
the other kind is not worth a sixteenth part
of the happiness of blamelessness.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
Then the householder Anāthapiṇḍika approached the Blessed One…. The Blessed One said to him:
“Householder, there are these four kinds of happiness that may be achieved by a layperson who enjoys sensual pleasures, depending on time and occasion. What four? The happiness of ownership, the happiness of enjoyment, the happiness of freedom from debt, and the happiness of blamelessness.
(1) “And what, householder, is the happiness of ownership? Here, a clansman has acquired wealth by energetic striving, amassed by the strength of his arms, earned by the sweat of his brow, righteous wealth righteously gained. When he thinks, ‘I have acquired wealth by energetic striving … righteously gained,’ he experiences happiness and joy. This is called the happiness of ownership.
(2) “And what is the happiness of enjoyment? Here, with wealth acquired by energetic striving, amassed by the strength of his arms, earned by the sweat of his brow, righteous wealth righteously gained, a clansman enjoys his wealth and does meritorious deeds. When he thinks, ‘With wealth acquired by energetic striving … righteously gained, I enjoy my wealth and do meritorious deeds,’ he experiences happiness and joy. This is called the happiness of enjoyment.
(3) “And what is the happiness of freedom from debt? Here, a clansman has no debts to anyone, whether large or small. When he thinks, ‘I have no debts to anyone, whether large or small,’ he experiences happiness and joy. This is called the happiness of freedom from debt.
(4) “And what is the happiness of blamelessness? Here, householder, a noble disciple is endowed with blameless bodily, verbal, and mental action. When he thinks, ‘I am endowed with blameless bodily, verbal, and mental action,’ he experiences happiness and joy. This is called the happiness of blamelessness.
“These are the four kinds of happiness that a layperson who enjoys sensual pleasures may achieve, depending on time and occasion.”
Having known the happiness of freedom from debt,
one should recall the happiness of ownership.
Enjoying the happiness of enjoyment,
a mortal then sees things clearly with wisdom.
While seeing things clearly, the wise one
knows both kinds of happiness.
The other is not worth a sixteenth part
of the bliss of blamelessness.
