หลักควรปฏิบัติเมื่อจะแสดงธรรมแก่ผู้อื่น
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ที่โฆสิตาราม เขตเมืองโกสัมพี สมัยนั้น ท่านพระอุทายีมีคฤหัสถ์บริษัทหมู่ใหญ่แวดล้อม นั่งแสดงธรรมอยู่ ท่านพระอานนท์ได้เห็นท่านพระอุทายี ผู้อันคฤหัสถ์บริษัทหมู่ใหญ่แวดล้อมแล้ว นั่งแสดงธรรมอยู่ จึงได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ถวายอภิวาทแล้วนั่งในที่สมควร ครั้นแล้วได้กราบว่า
ภันเต ท่านพระอุทายีมีคฤหัสถ์บริษัทหมู่ใหญ่แวดล้อม นั่งแสดงธรรมอยู่.
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า อานนท์ การแสดงธรรมแก่ผู้อื่นไม่ใช่ทำได้โดยง่าย ภิกษุเมื่อจะแสดงธรรมแก่ผู้อื่น พึงตั้งธรรม ๕ ประการไว้ภายใน แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น ธรรม ๕ ประการอะไรบ้าง คือ ภิิกษุพึงตั้งใจว่า
๑) เราจักแสดงธรรมไปโดยลำดับ แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น
๒) เราจักแสดงอ้างเหตุผล แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น
๓) เราจักแสดงธรรมอาศัยความเอ็นดู แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น
๔) เราจักเป็นผู้ไม่เพ่งอามิสแสดงธรรม แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น
๕) เราจักไม่แสดงธรรมให้กระทบตน และกระทบผู้อื่น แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น
อานนท์ การแสดงธรรมแก่ผู้อื่นไม่ใช่ทำได้โดยง่าย ภิกษุเมื่อจะแสดงธรรมแก่ผู้อื่น พึงตั้งธรรม ๕ ประการเหล่านี้ไว้ภายใน แล้วจึงแสดงธรรมแก่ผู้อื่น.
-บาลี ปญฺจก. อํ. 22/205/159.
https://84000.org/tipitaka/pali/?22//205
https://etipitaka.com/read/pali/22/205
English translation by Bhikkhu Sujato
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Kosambī, in Ghosita’s Monastery. Now, at that time Venerable Udāyī was sitting teaching Dhamma, surrounded by a large assembly of laypeople. Seeing this, Venerable Ānanda went up to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him:
“Sir, Venerable Udāyī is teaching Dhamma, surrounded by a large assembly of laypeople.”
“Ānanda, it’s not easy to teach Dhamma to others. You should establish five things in yourself before teaching Dhamma to others. What five?
You should teach Dhamma to others thinking: ‘I will teach step by step.’ …
‘I will teach showing my method.’ …
‘I will teach out of kindness.’ …
‘I will not teach while secretly hoping to profit.’ …
‘I will teach without hurting myself or others.’
It’s not easy to teach Dhamma to others. You should establish these five things in yourself before teaching Dhamma to others.”
English translation by Ṭhānissaro Bhikkhu
I have heard that on one occasion the Blessed One was staying near Kosambī at Ghosita’s monastery. Now at that time Ven. Udāyin was sitting surrounded by a large assembly of householders, teaching the Dhamma. Ven. Ānanda saw Ven. Udāyin sitting surrounded by a large assembly of householders, teaching the Dhamma, and on seeing him went to the Blessed One. On arrival, he bowed down to the Blessed One and sat to one side. As he was sitting there he said to the Blessed One: “Ven. Udāyin, lord, is sitting surrounded by a large assembly of householders, teaching the Dhamma.”
“It’s not easy to teach the Dhamma to others, Ānanda. The Dhamma should be taught to others only when five qualities are established within the person teaching. Which five?
“The Dhamma should be taught with the thought, ‘I will speak step-by-step.’
“The Dhamma should be taught with the thought, ‘I will speak explaining the sequence (of cause & effect).’
“The Dhamma should be taught with the thought, ‘I will speak out of compassion.’
“The Dhamma should be taught with the thought, ‘I will speak not for the purpose of material reward.’
“The Dhamma should be taught with the thought, ‘I will speak without hurting myself or others.’1
“It’s not easy to teach the Dhamma to others, Ānanda. The Dhamma should be taught to others only when these five qualities are established within the person teaching.”
Note
1. According to the Commentary, hurting oneself and others means exalting oneself and disparaging others.
